Uykusuzluk (İNSOMNİ)

Normal, erişkin bir insanın günlük ortalama uyku ihtiyacı 7.5 saattir. Kadınlarda menstrüel dönemde, gençlerde büyüme çağında günlük uyku ihtiyacı bir saat kadar daha fazladır. Normal uyku çoğunlukla akşam hava karardıktan birkaç saat sonra başlar ve sabah gün ışımasından bir süre sonra biter. Kişiler arasında normal uyku özellikleri ve zamanlaması açısından farklılıklar vardır. Erken yatıp, erken kalkma (bunlara tarla kuşları denir) ya da geç yatıp geç kalkma (Baykuşlar) gibi. Bazı insanlar 7.5 saatten fazla örneğin 9 saat uykuya ihtiyaç duyarken (long sleeper), bazıları 7.5 saatten daha kısa uyurlar (short sleeper). Bunların hepsi eğer kişi ertesi gündüz uykuya ihtiyaç duymuyorsa, mental performans düşüklüğü gibi uykusuzluk belirtileri göstermiyorsa normal kabul edilir.

Uyku ihtiyacı kişiden kişiye değişmekle birlikte insomni veya uykusuzluk, yeterli gündüz uyanıklığı için gerekli olan uykuyu elde etmede kronik yetersizliktir.

İnsomnia en sık görülen uyku bozukluğudur. İnsanların % 30 unda bu yakınma vardır. Subjektif olarak insomniden yakınanları, objektif insomnisi olanlardan ayırt etmek güçtür. Yetersiz uykudan yakınan kişilerin % 10-12’sinde polisomnografik uyku (EEG+Kas aktivite kayıtlamaları) kayıtlamalarda ve detaylı uyku incelemelerinde herhangi bir anormallik saptanamaz, buna pseudo-insomni denir. Objektif insomnisi bulunan hastalarda:
· Total ve nonREM uykusunda azalma
· Azalmış uyku verimi (yatakta uykusuz geçen sürede artma)
· Uzamış uyku latansı (yatma zamanı ile uykunun başlama zamanı arasındaki süre)
· Sabahları erken uyanma
· Sık uaynıp yeniden uykuya dalmada güçlük saptanır.

İnsomni Tipleri

A. Transient veya Geçici İnsomni:

süresi 3 haftadan kısadır. Yaşamsal stress, geçici hastalıklar, yolculuk gibi faktörlerlere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Tedavi gerekmez.

B. Kronik İnsomni:

Özellikle yaşlılarda görülür ve uzun yıllardır süren uykusuzluktan yakınırlar. Tipleri:
a. Değişik hastalıklara bağlı kronik insomiler: Ülser ağrısı, eklem ve kas hastaılıkları, karpal tünel sendromu, Parkinson hastalığı, gece artan solunum sorunları, diğer solunumsal problemler, bazı metabolik hastalıklar (hipertiroidizmde (tiroid hormanlarının yüksek oluşu) kısa bölünmüş uyku, uykuya dalmada güçlük, hipotroidizmde (tiroid hormonlarının düşük oluşu) aşırı uyuma ve uyku apne).
b. Psikiyatrik ve fizyolojik problemlerin neden olduğu kronik insomniler: Şiddetli depresyonda uykuyu sürdürmede güçlük ve sabahları erken uyanmalar olabilir fakat uykunun başlamasında gecikme görülmez. Depresif hastaların en az ¼ ’ ü insomniden yakınırlar. Panik atak, aşırı anksiete ve alkol kullanımında da insomni görülür.
c. Primer kronik insomi:. Kronik insomnisi olan kişilerin % 10-15 kadarı hayatları boyunca sebebi tam aydınlatılamayan, kesintili, kısa uyku, gün içinde aşırı sinirlilik, toleransın düşük olamsı, gerilim ve psikosomatik hastalıklar, depresyondan yakınırlar. Bu durum birincil (primer) insomni olarak adlandırılır, ailesel olabilir, insomni çocukluktan itibaren, herhangi bir çevresel faktör olmaksızın mevcuttur.
d. Kronik İnsomni. İnsomni bazen organik bir uyku bozukluğundan kaynaklanır; Uyku apne, parasomni ve narkoleptik sendrom gibi.

İlaç ve alkol alımına bağlı kronik insomiler: b blokerler, a metildopa, Antiepileptik ilaçlar, monoamin oksidaz A inhibitörleri, bronkodilatatörler, SSS stimulanları, anorektik ilaçlar, tiazid ve diğer diüretikler, çay, kafein, ksantin deriveleri ve nikotin insomniye neden olabilir. Kısa etkili benzodiazepinler (triazolam) tek doz oral alımı erken uyanma, rebound insomni ve anksieteye neden olur. Uzun ve bazı kısa yarı ömürlü benzodiazepinlerin alımından sonra çekilme reaksiyonu olarak rebound insomni ve sinirlilik, gerginlik görülür. Alkol alımı da uykuyu azaltan bir nedendir, doza bağımlı olarak rüyalı uyku dönemi olan REM uykusunu azaltır, 3. ve 4. NonREM süresini kısaltarak aralarda sık uyanmalara neden olur. Bu değişiklikler 2 yıldan fazla alkol alımında kalıcı hale gelir.